Tolerantie, Respect, Intuïtie en Geloof zijn dat competenties?
Vraag:
Waarom vult u het lijstje van de 39 bedrijfsgerichte competenties aan met bijzondere en exceptionele competenties? Zaken als Tolerantie, Respect, Intuïtie en Geloof horen toch niet thuis in een competentieprofiel?
Antwoord:
Uw vraag is wel te begrijpen. We zijn niet gewend dat deze onderwerpen als in de vorm van competenties of formele functie-eisen in een competentieprofiel terecht komen en in de sollicitatieprocedure of bij een beoordeling openlijk worden besproken. Maar het is nog niet zo lang geleden dat gedragsaspecten helemaal niet werden opgevoerd bij het merendeel van de beoordelingen en selecties. Dat vond men niet behoorlijk. Tegenwoordig wordt dat geaccepteerd en soms slaat dat door naar een ander uiterste. Je verbaast je soms wat men als gedragsaspecten in competentieprofielen voor politieke bestuurders wil opnemen. Wat denkt u er van, als men in een profiel voor potentiële raadsleden zou opnemen dat men hiervoor binnen de partij naar een tolerante, beleidende moslima zoekt?
Dat lijkt erg op discriminatie en zou dus politiek zeer incorrect kunnen zijn. Maar als je voor een stadsdeel een acceptabele kandidatenlijst wilt samenstellen, moet je keuzes maken, ook om te kunnen beslissen wie op welke plaats op de kieslijst komt. Langjarig partijlidmaatschap en frequente aanwezigheid op partijvergaderingen is niet meer een voldoende criterium. Selecteren vraagt onderscheid maken, dat is een ander woord voor discrimineren. Dat is dus correct. Tegenwoordig is het niet uitgesloten dat men ook exact wil horen en zien hoe het gedrag volgens een van deze vier spelregels in de praktijk wordt uitgevoerd. Candidaten voor de presidentsverkiezing 2008 in de Verenigde Staten ziet u dagelijks bezig deze zaken te demonstreren. Wat u daarvan op de TV ziet en hoort, is geen tolerantie of geloof maar gedrag.
Ook in bedrijfssituaties kunnen de vier merkwaardige competenties een rol spelen, al wordt dat dikwijls niet expliciet gezegd. Nu is het helder boven tafel brengen van zaken die een rol spelen bij belangrijke beslissingen één van de meest functionele strategiën van Resultaatgericht Werken. Alle zaken die een rol spelen bij selectie, beoordeling en aansturing moeten openlijk bespreekbaar zijn. Anders kun je niet correct sturen of beoordelen. Een andere reden is dat in allerlei gesprekken en schrifturen de woorden respect, tolerantie, geloof en intuïtie frequent opduiken, zonder dat duidelijk is wat men daar precies mee bedoelt. Maar als er problemen zijn met tolerantie, respect, geloof of beslissingen op basis van intuïties in plaats van metingen, gaat het altijd over welk zichtbaar gedrag in een of andere kritische situatie juist tot succes of juist tot falen leidt. Dit kenmerk hebben deze zaken gemeenschappelijk met alle andere competenties. Daarom kunnen we deze gespreksonderwerpen voor het bespreken van gedrag bij kritische situaties indelen in de categorie competenties. Andere inhouden, voorzover aanwezig en hoe ook beladen met emoties en waardeoordelen, maar niet tot uitdrukking komend in zichtbaar gedrag, vallen buiten het bestek van Resultaatgericht Werken.
Er zijn, begrijpelijk, weerstanden tegen het gebruik van deze merkwaardige gedragscompetenties. Maar de weerstanden zijn onderling niet precies gelijk. Van het eerste paar, de bijzondere competenties, accepteert men eerder Tolerantie als competentie dan Respect. Waarschijnlijk is dat omdat Tolerantie gemakkelijker zichtbaar wordt in concrete handelingen terwijl Respect meer begrepen wordt als een houding, iets dat zich verder grotendeels innerlijk afspeelt in de persoon zelf. Maar wat zouden we dan hebben aan respect dat niet wordt getoond? Uiteindelijk gaat het ook hier om zichtbaar gedrag. Zo ook bij het tweede paar dat iets met een soort onbewust weten te maken lijkt te hebben. Intuïtie zal men eerder in het openbaar als selectiecriterium accepteren, bijvoorbeeld voor de doelman van de nationale voetbalploeg, dan Geloof, bijvoorbeeld voor de directeur van een verzorgingstehuis. Waarschijnlijk is dit zo omdat iedereen het er snel over eens is dat een goede Intuïtie, wat dat ook zij, voor zo'n doelman best handig is, terwijl het bespreken van de competentie Geloof in de selectiecommisie snel tot trubbels en meningsverschillen leidt. Maar de praktijk is dat iedereen weet dat Geloof als criterium in veel situaties volop wordt gebruikt, maar niet wordt genoemd. Ik denk niet dat dit een goede zaak is.
Tenslotte: Niemand is verplicht om alle criteria die bij selectie of beoordeling ook maar enigszins kunnen worden aangelegd in een functieprofiel op te nemen. Dus respect, tolerantie, intuïtie en geloof hoeven niet beslist in een openbaar competentieprofiel gepubliceerd te worden. In openbare competentieprofielen gaat het om de hoofdzaken. Maar de integriteit van de beslissers vergt dat men aan de beoordeelde persoon bekend maakt welke criteria -en hoe- een beslissende rol spelen.
In de vier hier opgenomen typeringen van deze competenties vinden partijen in ieder geval mogelijkheden om zo'n onderwerp aan de hand van concrete gedragsvoorbeelden bespreekbaar te maken.
U kunt reacties, vragen en tips over resultaatgericht werken en resultaatgerichte aansturing toezenden naar: Wim van Osch